ประวัติ วัดป่าสีห์พนมประชาคม ต.บงใต้ อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนคร
History of Wat Pa Si Phanom Prachakhom, Bong Tai Subdistrict, Sawang Daen Din District, Sakon Nakhon Province

ประวัติและปฏิปทา หลวงปู่บุญมา คัมภีรธัมโม วัดป่าสีห์พนมประชาคม ต.บงใต้ อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนคร
History and conduct of Luang Pu Bunma Kamphirathammo, Wat Pa Si Phanom Prachakhom, Bong Tai Subdistrict, Sawang Daen Din District, Sakon Nakhon Province

ประวัติและปฏิปทา
History and conduct

หลวงปู่บุญมา คัมภีรธัมโม
Luang Pu Bunma Kamphiradhammo

วัดป่าสีห์พนมประชาคม
Wat Pa Si Phanom Prachakhom

ต.บงใต้ อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนคร
Bong Tai Subdistrict, Sawang Daen Din District, Sakon Nakhon Province

“หลวงปู่บุญมา คัมภีรธัมโม” ท่านถือกำเนิดตรงกับวันจันทร์ที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ.๒๔๗๑ แรม ๓ ค่ำ เดือน ๑๐ ปีมะโรง ณ บ้านขาม ต.ค้อใต้ อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนคร บิดาท่านชื่อ นายเข่ง ธิอัมพร มารดาท่านชื่อ นางชาดา ธิอัมพร สำหรับบิดาของหลวงปู่บุญมาภายหลังได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุที่ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบรูปหนึ่ง มีชื่อและฉายาตามพระพุทธศาสนาว่า “หลวงปู่เข่ง โฆสธัมโม” ขณะนั้นหลวงปู่บุญมาได้พรรษาที่ ๑๐ แล้ว จากนั้นจึงได้ออกธุดงค์ไปในที่ต่างๆ และบั้นปลายชีวิตหลวงปู่เข่ง ท่านได้มาอยู่ปฏิบัติธรรมกับหลวงปู่บุญมา ที่วัดป่าสีห์พนมประชาคม จ.สกลนคร และได้มรณภาพลงเมื่อประมาณต้นปี พ.ศ.๒๕๓๗ ขณะมีอายุได้ ๙๐ ปี พรรษา ๓๓
“Luang Pu Bunma Kamphirathammo” was born on Monday, October 1, 1928, the 3rd waning moon of the 10th lunar month, Year of the Horse, at Ban Kham, Tambon Kho Tai, Amphoe Sawang Daen Din, Sakon Nakhon Province. His father’s name was Mr. Kheng Thiamporn and his mother’s name was Mrs. Chada Thiamporn. Later, Luang Pu Bunma’s father was ordained as a monk who practiced well and correctly. His name and religious name were “Luang Pu Kheng Khosathammo”. At that time, Luang Pu Bunma had already been ordained for 10 years. After that, he went on a pilgrimage to various places. Towards the end of his life, Luang Pu Kheng came to practice Dhamma with Luang Pu Bunma at Wat Pa Si Phanom Prachakom, Sakon Nakhon Province. He passed away around the beginning of 1994 at the age of 90 and 33 years as a monk.

ชีวิตในวัยเด็กของหลวงปู่บุญมา ท่านได้เรียนจนจบชั้นประถมบริบูรณ์ แล้วได้ออกจากโรงเรียนมาช่วยบิดามารดาประกอบอาชีพทำนา เมื่ออายุได้ ๑๗-๑๘ ปี ท่านได้บรรพชาเป็นสามเณรศึกษาธรรมอยู่ได้ ๑ พรรษา ช่วงนั้นเกิดสงครามโลกครั้งที่ ๒ (ระหว่างปี พ.ศ.๒๔๘๔-๒๔๘๘) หลังจากสึกออกมาช่วยบิดามารดาทำนานั้น ในใจท่านก็คิดเสมอว่า “ถ้ามีโอกาสเมื่อไร ก็จะรักษาศีลอุโบสถเมื่อนั้น” ท่านปฏิบัติอยู่อย่างนี้ จนเป็นที่เลื่องลือของผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้านว่า ทำไมเด็กหนุ่มนี้จึงมีอุปนิสัยแตกต่างจากคนรุ่นราวคราวเดียวกัน ที่หันเหมาทางพระพุทธศาสนา เข้าวัดเข้าวารักษาศีลอุโบสถเหมือนคนเฒ่าคนแก่
In his childhood, Luang Pu Bunma studied until he finished primary school and then dropped out of school to help his parents with their rice farming. When he was 17-18 years old, he was ordained as a novice monk to study Dhamma for 1 year. During that time, World War II (1941-1945) broke out. After he disrobed to help his parents with the rice farming, he always thought, “Whenever I have the chance, I will observe the Uposatha precepts.” He did this until it became famous among the village elders that why did this young man have a different personality from others of his age who turned to Buddhism, went to temples and observed the Uposatha precepts like the old people.

หลวงปู่บุญมาท่านได้เล่าถึงชีวิตเมื่อวัยหนุ่มว่า “เมื่อเข้าหาครูบาอาจารย์ท่านก็เทศน์ให้ฟัง ในเรื่องอานิสงส์ในการรักษาศีล ๕ และทุกข์โทษของการละเมิดผิดศีลผิดธรรมเป็นอย่างไร ก็นำมาพิจารณา และครั้นเวลาครูบาอาจารย์ชวนไปวิเวก ฝึกสมาธิ ศึกษาธรรมะ ก็สนใจปฏิบัติตาม ทำให้จิตเกิดความสงบเยือกเย็น” นับว่าท่านเป็นผู้มีวาสนาบารมีที่ส่อแววให้เห็นมาตั้งแต่เด็กๆ
Luang Pu Bunma told about his life when he was young that “When I approached teachers, they gave me sermons about the benefits of keeping the Five Precepts and the suffering and punishment of violating them. I considered them. When teachers invited me to go into seclusion, practice meditation, and study Dhamma, I was interested in practicing them. This made my mind become calm and cool.” It can be said that he was a person with good fortune that showed signs of goodness since he was a child.

หลวงปู่บุญมาเล่าถึงสมัยชีวิตฆราวาส ได้พิจารณาความตายถึง ๓ วาระ สมัยท่านเป็นฆราวาสได้แต่งงานมีเหย้ามีเรือน ใช้ชีวิตตามวิถีชาวโลก จนมีบุตรด้วยกันหนึ่งคน เหตุการณ์หลังจากนั้นวาสนาบารมีทางธรรมท่านได้ใกล้เข้ามา จึงดลบันดาลให้เหตุการณ์กระทบอารมณ์ เป็นทุกข์อย่างหนักทางโลก ปีแรก น้องสาวท่านตาย ปีที่สองมารดาก็มาตายอีก หลวงปู่บุญมาท่านเล่าว่าตอนนั้น จิตของท่านเกิดธรรมะ ได้คิดว่า “ความตายมันได้ใกล้เข้ามาหาเรา...ถ้าเราอยู่ต่อไป ไม่กี่วันก็คงตาย ถ้าจะตาย ขอให้ไปส่งความดีก่อนตาย เพื่อจะได้เป็นที่พึ่งในอนาคต” เป็นทางออกที่ดีที่สุด ก่อนความตายจะมาถึง แต่ไม่ทันที่ท่านจะได้ออกบำเพ็ญความดีตามที่ท่านตั้งใจไว้ พายุโลกโหมกระหน่ำซ้ำเติมซ้ำสามในระยะเวลาไม่นาน ภรรยาท่านก็มาเสียชีวิตลง “ทุกข์เกิดขึ้น” เป็นทุกข์ที่ทำให้ท่านต้องตั้งคำถาม และพิจารณาปัญหาต่อไปว่า “ลูกที่่เกิดมา จะทำอย่างไร ใครจะเลี้ยงลูก”
Luang Pu Bunma told of his life as a layman, where he considered death three times. When he was a layman, he got married, had a house, and lived a worldly life until he had one child. After that, his spiritual power approached, which caused him to have severe emotional impacts and worldly suffering. In the first year, his younger sister died. In the second year, his mother also died. Luang Pu Bunma said that at that time, his mind was born with Dhamma and thought, “Death is approaching me… If I live any longer, I will die in a few days. If I die, please send me good deeds before I die so that I can be a refuge in the future.” This was the best way out before death came. However, before he could practice good deeds as he had intended, the world storm raged and worsened for the third time in a short period of time. His wife died. “Suffering arose.” This was the suffering that made him ask questions and consider the following problems: “What will I do with the child I have born? Who will raise the child?”

แล้วท่านก็พิจารณาเรื่องลูกว่า “ถึงแม้ว่าแม่จะตาย พ่อก็ยังอยู่ เด็กบางรายเกิดมาไม่กี่วันก็ตาย บางคนเดินได้ วิ่งได้ แล้วก็มาตาย แล้วแต่บุญวาสนาของแต่ละคน ไม่ถึงวันตายก็ไม่ตาย ถ้าจะให้ทานลูกแก่ผู้ต้องการ ลูกก็คงเติบใหญ่ขึ้นได้ด้วยบุญวาสนาบารมีของตนเองที่สร้างสมมาแต่ปางก่อน” ท่านคิดได้อย่างนี้ จึงยกลูกให้แก่พ่อตา แม่ยาย เป็นผู้เลี้ยงดู และตัดสินใจออกบวช ช่วงนั้นประมาณเดือนมิถุนายน พ.ศ.๒๔๙๔ ใกล้เข้าพรรษาแล้ว ระหว่างช่วงจัดงานศพให้ภรรยาท่านนั้น ได้นิมนต์ หลวงปู่สิงห์ สหธัมโม ไปสวดบังสุกุล หลวงปู่สิงห์ พระอาจารย์ผู้ที่ให้ธรรมะแนะนำการปฏิบัติแก่ท่านอยู่ก่อนแล้ว ได้ถามท่านว่า “จะบวชไหม” ซึ่งท่านก็ตอบหลวงปู่สิงห์ไปว่า “บวชแน่นอนครับ” หลังจากจัดการงานศพของภรรยาเสร็จ ท่านก็ลาบิดา พ่อตา แม่ยาย เข้าไปวัดพระธาตุฝุ่น ต.ค้อใต้ อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนคร เพื่อรอบวชในเดือนกรกฎาคม พ.ศ.๒๔๙๔
Then he considered the matter of his children, “Even if the mother dies, the father will still be alive. Some children die after only a few days of birth. Some can walk, run, and then die. It depends on the merit of each person. They will not die even before the day of death. If you give the child to those who want it, the child will grow up with the merit and virtue that you have accumulated in your past lives.” Thinking this way, he gave the child to his father-in-law and mother-in-law to raise and decided to ordain. At that time, around June 1951, it was close to the beginning of Buddhist Lent. During the time of arranging the funeral for his wife, he invited Luang Pu Singh Sahathammo to chant the final prayer. Luang Pu Singh, the teacher who had already given him advice on Dhamma practice, asked him, “Will you ordain?” To which he answered Luang Pu Singh, “Definitely.” After arranging the funeral for his wife, he said goodbye to his father, father-in-law, and mother-in-law and went to Wat Phra That Fun, Tambon Ko Tai, Amphoe Sawang Daen Din, Sakon Nakhon Province, to ordain in July 1951.

ท่านอุปสมบทเมื่อวันที่ ๑๐ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๙๔ เวลา ๑๔.๑๕ น. ขณะอายุได้ ๒๔ ปี ณ วัดโพธิสมภรณ์ ต.หมากแข้ง อ.เมือง จ.อุดรธานี โดยมี พระธรรมเจดีย์ (หลวงปู่จูม พันธุโล) เป็นพระอุปัชฌาย์ และพระครูสมุห์สวัสดิ์ เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ได้รับนามฉายาว่า “คัมภีรธัมโม” ซึ่งแปลว่า ผู้มีธรรมอันลึกซึ้ง
He was ordained as a monk on July 10, 1951 at 2:15 p.m. at the age of 24 at Wat Phothisombhorn, Mak Khaeng Subdistrict, Mueang District, Udon Thani Province, with Phra Thammachedi (Luang Pu Jum Phanthulo) as his preceptor and Phra Khru Samut Sawat as his kammavachachan. He was given the religious name “Kampirathammo”, which means “one with profound Dharma”.

เมื่ออุปสมบทแล้วเสร็จ ท่านได้ไปอยู่จำพรรษาศึกษาข้อวัตรปฏิปทากับหลวงปู่สิงห์ สหธัมโม วัดพระธาตุฝุ่น จ.สกลนคร ในพรรษาแรก หลวงปู่สิงห์ได้ให้ท่านฝึกปฏิบัติสมาธิภาวนาขนานใหญ่ ขนาดยอมอดนอน ไม่ยอมหลับในตอนกลางคืน ช่วงเข้าพรรษาตลอด ๓ เดือน พระเณรที่อยู่ด้วยต้องยืน เดิน นั่ง ๓ อิริยาบถตลอดทั้งคืน ห้ามนอนเวลากลางคืน จึงทำให้ได้รับผลจากการภาวนามากตลอดพรรษา
After his ordination, he went to stay during the Buddhist Lent to study the rules and conduct of life with Luang Pu Singh Sahathammo at Wat Phra That Fun in Sakon Nakhon Province. During the first Buddhist Lent, Luang Pu Singh had him practice meditation on a large scale, even to the point of being sleepless and refusing to sleep at night. During the Buddhist Lent for the entire 3 months, the monks and novices who stayed with him had to stand, walk, and sit in 3 postures throughout the night. Sleeping at night was prohibited, so he received great results from meditation throughout the Buddhist Lent.

พอพรรษาที่ ๒ พระบุญมา จิตท่านเกิดฟุ้งซ่านอยากจะสึก ครั้นเมื่อออกพรรษาแล้ว หลวงปู่สิงห์ สหธัมโม จึงได้ให้ท่านไปหาหลวงปู่ขาว อนาลโย ซึ่งขณะนั้นท่านอยู่ที่ถ้ำค้อ อ.ศรีธาตุ จ.อุดรธานี ห่างจากวัดถ้ำฝุ่นไป ๒๐-๓๐ กิโลเมตร เมื่อไปถึงถ้ำค้อ ที่หลวงปู่ขาว อนาลโย ท่านพำนักจำพรรษาอยู่ พระบุญมาได้เข้าไปกราบคารวะ หลวงปู่ขาวจึงได้พูดขึ้นว่า “ทำไมถึงอยากสึก แยกจิตออกนอกทำไม” พระบุญมาท่านยังไม่ทันตอบ หลวงปู่ขาวก็พูดต่อไปอีกว่า “ออกก็ออกมาจากที่นั่น จะเข้าไปที่เดิม มันถูกรึ” หลวงปู่ขาวท่านรู้วาระจิต จากนั้นก็อบรมสั่งสอนให้ท่านอยู่ป่าเป็นวัตร อยู่กับช้าง กับเสือ กับผีสาง เป็นการให้มีสติอยู่กับตนไป ไม่ให้ฟุ้งซ่านส่งจิตออกไปไหน” หลวงปู่บุญมา ท่านเล่าว่า “ช่วงนี้กลัวมาก ถึงสวดมนต์อย่างไรก็กลัว กลัวตาย ช่วงที่อยู่กับหลวงปู่ขาว อนาลโย จึงตั้งใจบำเพ็ญเพียรภาวนาตามคำสอนขององค์ท่าน ปรากฏผลดีมาก จิตใจสบาย วิเวกดี จิตไม่ปรุงแต่งอะไร ไม่ออกไปสร้างบ้านสร้างเรือน สร้างครอบครัวอีก เพราะกลัวตาย คนกลัวตายต้องหาที่พึ่ง ถ้าได้ที่พึ่งทางจิตแล้วสบาย ไม่กลัวตายต่อไปอีกแล้ว”
In the second Lent, Phra Boonma’s mind began to wander and he wanted to disrobe. After the end of the Lent, Luang Pu Singh Sahathammo sent him to see Luang Pu Khao Analayo. At that time, he was staying at Tham Kho, Sri That District, Udon Thani Province, 20-30 kilometers from Wat Tham Fun. When they arrived at Tham Kho where Luang Pu Khao Analayo was staying, Phra Boonma went to pay his respects. Luang Pu Khao then said, “Why do you want to disrobe? Why have you separated your mind?” Before Phra Boonma could answer, Luang Pu Khao continued, “If you want to leave, leave there. Isn’t it right to go back to the original place?” Luang Pu Khao knew his mind’s state. From there, he instructed and taught him to live in the forest as a habit, with elephants, tigers, and ghosts. This was to keep him mindful and not let his mind wander or send anywhere.” Luang Pu Boonma recounted, “I was very scared during this time. No matter how much I prayed, I was afraid, afraid of death. During the time I was with Luang Pu Khao Analayo, I was determined to practice meditation according to his teachings. The results were very good. My mind was comfortable, I was very secluded. My mind did not fabricate anything. I did not go out to build a house, build a family anymore because I was afraid of death. People who are afraid of death must find a refuge. If they have a spiritual refuge, they will be comfortable and not afraid of death anymore.”

ครั้นออกพรรษาได้จาริกธุดงค์เข้ากราบรับข้ออรรถข้อธรรมจากพระเถระผู้ใหญ่ ศิษย์ในองค์หลวงปู่ใหญ่มั่น ภูริทัตโต หลายองค์ อาทิ หลวงปู่ขาว อนาลโย วัดถ้ำกลองเพล จ.หนองบัวลำภู, หลวงปู่หลุย จันทสาโร วัดถ้ำผาบิ้ง จ.เลย และหลวงปู่อ่อน ญาณสิริ วัดป่านิโครธาราม จ.อุดรธานี เป็นต้น และได้จาริกธุดงค์ร่วมกันกับ หลวงปู่คำบุ ธัมมธโร ซึ่งเป็นพระอาจารย์รูปสำคัญของท่าน ออกวิเวกตามสถานที่ต่างๆ ไปยังป่าช้าง ป่าเสือ ฝึกจิตตามป่าตามเขาโถงถ้ำ ไปในที่ๆ ขึ้นชื่อว่าอาถรรพณ์ผีดุ เปลี่ยนที่จำพรรษาไปเรื่อยๆ ไม่ติดถิ่น ทั้งที่กันดารห่างไกลจากบ้านจากเรือนสลับกับการไปฝึกอบรมยังสำนักของพ่อแม่ครูอาจารย์ ซึ่งเป็นระยะเวลายาวนานถึง ๒๙ พรรษา
After the end of the Buddhist Lent, he went on a pilgrimage to pay respect and receive the meaning of Dhamma from many senior monks, disciples of Luang Pu Yai Man Phurithatto, such as Luang Pu Khao Analayo of Wat Tham Klong Plue, Nong Bua Lamphu Province, Luang Pu Lui Chanthasaro of Wat Tham Pha Bing, Loei Province, and Luang Pu On Yanasiri of Wat Pa Nikrodharam, Udon Thani Province, etc. He also went on a pilgrimage together with Luang Pu Kham Bu Thammatharo, who was his important teacher, going into seclusion in various places, going to elephant forests, tiger forests, training his mind in forests, caves, and places that were known to be haunted by ghosts. He changed his place of residence during the Buddhist Lent regularly, never staying in a specific place, even though it was far from home, alternating with going to train at the school of his parents and teachers, which was a long period of 29 years.

เริ่มจำพรรษาที่ วัดป่าสีห์พนมประชาคม บ้านหนองกุง ต.บงใต้ อ.สว่างแดนดิน จ.สกลนคร ในพรรษาที่ ๒๐ เป็นพรรษาแรก ตรงกับปี พ.ศ.๒๕๑๔ จากนั้นจึงออกจาริกธุดงค์ไปจำพรรษาในที่ต่างๆ แล้วเมื่อปี พ.ศ.๒๕๒๓ หลวงปู่บุญมาท่านก็กลับมาจำพรรษาอยู่ที่ วัดป่าสีห์พนมประชาคม มาโดยตลอดจวบจนกระทั่งปัจจุบัน
He began his retreat at Wat Pa Si Phanom Prachakom, Ban Nong Kung, Tambon Bong Tai, Amphoe Sawang Daen Din, Sakon Nakhon Province, in the 20th year, the first year of his retreat, corresponding to the year 1971. After that, he went on a pilgrimage to retreat in various places. Then, in the year 1980, Luang Pu Bunma returned to retreat at Wat Pa Si Phanom Prachakom, where he has continued until the present.

หลวงปู่บุญมา คัมภีรธัมโม กับ หลวงปู่ล้วน จันทสาโร ในพิธีสรงน้ำและขอขมาสรีระสังขารหลวงปู่จาม มหาปุญโญ ณ วัดป่าวิเวกวัฒนาราม ต.คำชะอี อ.คำชะอี จ.มุกดาหาร
Luang Pu Bunma Kamphirathammo and Luang Pu Luan Chanthasaro in the water pouring ceremony and asking for forgiveness from the body of Luang Pu Jam Mahapunyo at Wat Pa Wiwek Watthanaram, Khamcha-ee Subdistrict, Khamcha-ee District, Mukdahan Province.

หลวงปู่บุญมา คัมภีรธัมโม กับ หลวงปู่ล้วน จันทสาโร
Luang Pu Bunma Kamphiradhammo and Luang Pu Luan Chanthasaro

ในพิธีสรงน้ำและขอขมาสรีระสังขารหลวงปู่จาม มหาปุญโญ
In the water pouring ceremony and asking for forgiveness from the body of Luang Pu Jam Mahapunyo

ณ วัดป่าวิเวกวัฒนาราม ต.คำชะอี อ.คำชะอี จ.มุกดาหาร
At Wat Pa Wiwek Watthanaram, Khamcha-i Subdistrict, Khamcha-i District, Mukdahan Province

หลวงปู่บุญมา คัมภีรธัมโม
Luang Pu Bunma Kamphiradhammo

หลวงปู่บุญมา คัมภีรธัมโม
Luang Pu Bunma Kamphiradhammo

หลวงปู่บุญมา คัมภีรธัมโม สอนกรรมฐาน
Luang Pu Bunma Kamphiradhammo teaches meditation.

“...เรื่องการกระทำบำเพ็ญ เราก็คงจะพอเข้าใจกันบ้างแล้ว มีแต่พวกเราจะทำให้มันมาก เจริญให้มันยิ่งขึ้นไป ให้มันได้รับผลของการปฏิบัติ การปฏิบัตินี่ส่วนมากจิตใจของพวกเรา หรือว่าจิตใจของครูบาอาจารย์ก็เหมือนกัน ที่ท่านได้ปฏิบัติมาก่อนพวกเรา มันก็เป็นของทำได้ยากอยู่เหมือนกัน เพราะอะไร เพราะมันต้องได้ฝืนธรรมดา ฝืนธรรมชาติ ธรรมชาติจิตใจมันชอบจะไหลลงไปทางต่ำเสมอ เพราะฉะนั้นเราจะต้องฝ่าฝืน
“...Regarding the practice of asceticism, we probably understand it somewhat by now. We just have to do it a lot, develop it even more, and receive the results of the practice. Most of the practice is our minds, or the minds of the teachers who practiced before us. It is also quite difficult to do. Why? Because we have to go against the norm, against nature. The nature of the mind always likes to flow downward. Therefore, we have to defy it.

ทีนี้ข้อวัตรปฏิบัติที่เราได้ศึกษาจากครูบาอาจารย์ เราก็ต้องปฏิบัติตามนั้น ไม่ใช่ว่าอาจารย์รูปนี้สอนอย่างนี้ อาจารย์รูปใหม่สอนอีกอย่าง เราก็เปลี่ยนไปอีก มันก็ไม่ถูกเหมือนกัน ต้องจับให้มันมั่น ทำอะไรทำให้มันจริงมันจัง เมื่อเราทำจริง ปฏิบัติจริง มันก็จะได้เห็นของจริง มันก็รู้ของจริง ถ้าเราทำไม่จริง มันก็เห็นไม่จริง มันก็ไม่รู้จริง
Now, the practices that we have learned from our teachers, we must practice accordingly. It's not like this teacher teaches this, a new teacher teaches another, and we change again. That's not right either. We must hold on to it firmly. Whatever we do, do it seriously. When we do it seriously, practice it seriously, we will see the real thing, we will know the real thing. If we don't do it seriously, we won't see the real thing, we won't know the real thing.

เมื่อเราปฏิบัติได้แล้ว ทีนี้มันเป็นของใคร มันก็เป็นของเรา เป็นที่พึ่งของเราโดยตรง และเป็นที่พึ่งอันเกษมสูงสุด คือพึ่งตัวเรา ตัวของเราผู้ซึ่งเป็นคนปฏิบัติ เมื่อปฏิบัติไป บางคนจิตใจคงเคยได้รับความสงบเข้าไปบ้าง แต่บางคนก็อาจจะยังไม่เคยสงบ ยังไม่เคยได้รับผล แต่อย่าไปสงสัย อย่าไปน้อยใจว่าเราปฏิบัติไปจะไม่ได้รับผล ต้องได้รับผลแน่นอนตามเหตุ ตามปัจจัย ทำน้อยได้รับผลน้อย ทำมากได้รับผลมาก จนกว่ามันจะรู้จะเห็นเป็นไปของเรา ความเป็นไป ความได้มันอยู่ตรงไหน มันอยู่ในจิต คือ ตัวสติ ตัวรู้ คือความรู้นี่ฟื้นฟูดวงรู้นี่ขึ้นมา ดวงรู้นี่คือดวงใจของเรามีทุกคน แต่ว่ามันรู้อยู่แต่มันไม่เต็มภูมิ เปรียบประมาประมัยเหมือนกับพระจันทร์ข้างขึ้น-ข้างแรม ที่มันยังเว้ายังแหว่งอยู่ มันไม่เต็มภูมิ
When we have practiced, now it belongs to someone, it belongs to us, it is our direct refuge, and it is the highest refuge, which is to rely on ourselves, ourselves who are the practitioners. When practicing, some people’s minds may have experienced some peace, but some people may not have experienced peace, have not experienced results. But do not doubt, do not be discouraged that we will not receive results if we practice. We will definitely receive results according to causes and conditions. Doing a little will receive less results. Doing a lot will receive more results until it is known and seen as ours. Where is the progress and the gain? It is in the mind, which is the awareness, the knowing, which is the knowledge that restores this knowing. This knowing is our heart. Everyone has it, but it knows, but it is not in its fullness. It is like the waxing and waning moon, which is still concave and incomplete. It is not in its fullness.

เพราะฉะนั้นเราจึงต้องมาศึกษาปฏิบัติ มารักษาตัวสติให้มันติดต่อ ให้มันต่อเนื่องกัน บำรุงตัวสติให้มันเด่นดวงขึ้นมา คือ ตัวรู้ เมื่อเรามีสติสัมปชัญญะ ความรู้ตัว ปัญญามันก็จะตามมา เพราะปัญญากับสติมันอยู่ด้วยกัน มีสติรู้อยู่กับอารมณ์กรรมฐานที่เราปฏิบัติอยู่ บางคนก็กำหนดลมหายใจ หรือกำหนดคำบริกรรม หรือกำหนดที่ใดที่หนึ่ง เมื่อเรากำหนดอยู่ที่จุดใด ก็กำหนดให้มันอยู่ที่จุดนั้น เมื่อเวลาจิตมันแว่บไปก็ให้มันรู้ มันอยู่ก็ให้มันรู้ หรือมันฟุ้งซ่านก็ให้มันรู้ ให้ฝึกตัวรู้นี่ก่อน เหมือนกับเด็กที่เพิ่งเกิดใหม่ เมื่อมันเกิดมาใหม่ ก็ต้องฝึกนั่ง แล้วก็มาฝึกยืน เมื่อยืนมั่นคงแข็งแรงแล้วค่อยก้าวออกไป ถ้ามันไม่แข็งแรงก้าวออกไปมันก็จะล้ม
Therefore, we must study and practice, to maintain mindfulness so that it is continuous, to nourish mindfulness so that it shines brightly, which is the knowing. When we have mindfulness, awareness, wisdom will follow because wisdom and mindfulness are together. There is mindfulness and awareness with the meditation subject that we are practicing. Some people focus on the breath, or focus on the incantation, or focus on a certain place. When we focus on a point, focus on it. When the mind wanders, let it know. When it stays, let it know. Or if it is distracted, let it know. Train this knowing first, like a newly born child. When it is newly born, it must practice sitting, then practice standing. When it is standing firmly and strongly, then step out. If it is not strong, step out, it will fall.

ต้องฝึกอบรมตัวสติ ฝึกไป ฝึกไป ทำไป ทำไป เว้นไว้แต่หลับ เมื่อนานๆ ไป เมื่อจิตมันอยู่เป็นสมาธิ เราบริกรรมพุทโธ พุทโธไป บริกรรมไป บริกรรมไป จนจิตมันวางคำบริกรรม มันจะวางพุทโธ เมื่อมันวางพุทโธแล้วจิตมันจะนิ่ง เมื่อมันนิ่งเข้าไปแล้ว ทีนี้มันจะเหลือแต่ดวงรู้อย่างเดียว เมื่อมันเหลือแต่ดวงรู้อย่างเดียว เราก็กำหนดรู้อยู่นั่นแหละ ประคับประคองดวงรู้ให้มันเด่นดวงอยู่นั่นแหละ ถ้าอยู่ได้นานก็ยิ่งดีเมื่อฝึกครั้งแรก
You have to train your mindfulness. Practice, practice, do it, do it, except when you're sleeping. After a long time, when the mind is in concentration, we chant "Buddho, Buddho," chant, chant, chant until the mind lets go of the chant. It will let go of "Buddho." When it lets go of "Buddho," the mind will become still. When it has become still, now only the knowing will be left. When only the knowing will be left, we just keep determining the knowing, supporting the knowing to keep it prominent. If it can stay that way, it's even better when practicing for the first time.

จับหลักสมาธิตัวนี้ให้มันมั่นคงก่อน เมื่อสมาธิตัวนี้มันมั่นคงแล้ว ทีนี้อันดับต่อไปเราจะได้ค้นคว้าพิจารณาร่างกายนี่แหละ ถ้าสมาธิดีแล้ว ดูกายแยกออกไปว่า ในร่างกายนี้มีอะไรบ้าง ร่างกายนี้มีรูป รูปคือขันธ์ มีเวทนา มีสัญญา มีสังขาร มีวิญญาณ นี่ท่านเรียกว่าขันธ์ ๕...ขันธ์ แปลว่าผูก แปลว่ามัด แปลว่าถ่วง แปลว่าดึง แปลว่าทับ มันจึงหนัก มาพิจารณาแยกแยะออกจากรูปอันนี้ ร่างกายนี้มีอะไรบ้างอยู่ในรูปนี้ มันมีธาตุทั้ง ๔ มีดิน มีน้ำ มีไฟ มีลม ประชุมกันอยู่นี่ ธาตุดิน มีขน ผม เล็บ ฟัน หนัง เนื้อ เอ็น กระดูก เยื่อในกระดูก ตับ ปอด หัวใจ ไส้น้อย ไส้ใหญ่ อาหารใหม่ อาหารเก่า เป็นต้น ธาตุเหล่านี้คือธาตุดิน...ธาตุน้ำ มีน้ำดี น้ำเสลด น้ำเหลือง น้ำเลือด น้ำเหงื่อ น้ำมันข้น น้ำมันเหลว น้ำลาย น้ำมูก น้ำไขข้อ น้ำมูตร นี่เป็นธาตุน้ำ...ธาตุไฟ ไฟยังกายให้อบอุ่น ไฟยังกายให้ทรุดโทรม ไฟยังกายให้กระวนกระวาน ไฟเผาอาหารให้ย่อย...ธาตุลม ลมพัดขึ้นเบื้องบน ลมพัดลงเบื้องล่าง ลมในท้อง ลมในไส้ ลมพัดไปตามตัว ลมหายใจเข้า ลมหายใจออก รวมทั้ง ๔ ธาตุที่มาประชุมกันเป็นก้อนสกนธ์กายขึ้นมา เรียกว่าสัตว์ เรียกว่าบุคคล เมื่อมันแตกออกจากกันแล้ว ดินไปสู่ดิน น้ำลงไปสู่น้ำ ไฟไปสู่ไฟ ลมไปสู่ลม เมื่อมันแตกออกจากกันแล้วก็ไม่มีตัวไม่มีตน ไม่มีรูปร่าง มีแต่ดวงรู้ ทีนี้ร่างกายมันแตกเป็น มันแปรปรวนเป็น ร่างกายนี่มันเป็นอนิจจัง มันเป็นทุกขัง มันเป็นอนัตตา มันแปรปรวน เปลี่ยแปลง มันไม่เที่ยง
First, stabilize this concentration. Once this concentration is stable, the next step is to investigate and examine the body. If the concentration is good, examine the body separately to see what is in this body. This body has form. Form is the aggregates, there are feelings, perceptions, mental formations, and consciousness. These are called the five aggregates...Aggregates mean to bind, to tie, to weigh, to pull, to press, so they are heavy. Let's examine and separate them from this form. What is in this body? There are the four elements: earth, water, fire, and wind, gathered together here. The earth element has hair, nails, teeth, skin, flesh, tendons, bones, bone marrow, liver, lungs, heart, small intestines, large intestines, new food, old food, etc. These elements are the earth element...The water element has bile, phlegm, lymph, blood, sweat, thick oil, liquid oil, saliva, mucus, joint fluid, urine. This is the water element...The fire element. Fire keeps the body warm. Fire makes the body deteriorate. Fire makes the body agitated. Fire burns food to digest...The wind element is the wind that blows upwards. The wind blows downwards, the wind in the belly, the wind in the intestines, the wind blows along the body, the in-breath, the out-breath, including the four elements that come together to form a lump of the body, called a being, called a person. When they break apart, earth goes to earth, water goes to water, fire goes to fire, wind goes to wind. When they break apart, there is no self, no person, no form, there is only the knowing eye. Now the body breaks apart, it changes, it changes. This body is impermanent, it is suffering, it is not-self, it changes, it is impermanent.

สิ่งใดไม่เที่ยง สิ่งนั้นเป็นทุกข์ และสิ่งใดเป็นทุกข์ ตรงนี้จำเอาไว้ให้ดีว่า "สิ่งใดไม่เที่ยง สิ่งนั้นเป็นทุกข์ สิ่งใดเป็นทุกข์ สิ่งนั้นไม่ใช่ตน" ถ้ามีแต่ตนของตนล้วนๆ อยู่แล้ว มันไม่มีอะไรอยู่ในนั้น มันไม่มีสุข มันไม่มีทุกข์ มันไม่มีร้อน มันไม่มีหนาว มันไม่มีมืด มันไม่มีสว่าง ถ้าเข้าไปถึงดวงใจจริงๆ นั่นล่ะ มันเป็นอย่างนี้ แต่นี่เรามันหลง หลงมายึดกาย กายนี่มันเป็นเหตุเป็นปัจจัยให้เกิดสุข พาให้เกิดทุกข์ พาให้ร้อน พาให้หนาว พาให้เย็น พาให้วุ่นวาย พาให้เจ็บนั่นเจ็บนี่ ปวดนั่นปวดนี่ เพราะกายนี่ ถ้ามีแต่จิตล้วนๆ มันไม่มีอะไรอยู่ในนั้น ทีนี้จิตเรามายึดกาย ตรงนี้แหละทำให้เกิดทุกข์ เกิดเวทนา เวทนา ก็มีสุข มีทุกข์ มีเฉยๆ ทำให้เกิดราคะตัณหา เกิดโทสะ เกิดโมหะ เกิดอวิชชาตัณหา เกิดความโกรธ ความโลภ ความหลง โกรธเพราะมันมีกาย ถ้าไม่มีกายมันก็จะไม่มีอะไร
Whatever is impermanent is suffering. And whatever is suffering, remember here well that "Whatever is impermanent is suffering. Whatever is suffering is not self." If there is only pure self, there will be nothing there. There will be no happiness, no suffering, no heat, no cold, no darkness, no light. If you really go into the heart, that's how it is. But here we are lost, lost in clinging to the body. The body is the cause and condition for happiness, it brings suffering, it brings heat, it brings cold, it brings coolness, it brings confusion, it brings pain here and there, pain here and there. Because of the body, if there is only mind, there will be nothing there. Now our mind comes to cling to the body, this is where suffering arises, there is feeling. Feelings have happiness, suffering, indifference, it gives rise to lust, anger, delusion, ignorance, anger, greed, delusion, anger because there is a body. If there were no body, there would be nothing.

เพราะฉะนั้นท่านถึงให้มาปฏิบัติค้นคว้า มาดูกาย แยกแยะถอนจิตออกจากกาย ทำลายกายออกจากจิต แยกเป็นส่วนๆ อย่างอาการ ๓๒ แยกเอาผมมากองไว้ที่หนึ่ง เอาขนมากองไว้ที่หนึ่ง เอาเล็บมากองไว้ที่หนึ่ง เอาฟันมากองไว้ที่หนึ่ง เอาหนังมากองไว้ที่หนึ่ง เอาเนื้อมากองไว้ที่หนึ่ง เอากระดูกมากองไว้ที่หนึ่ง เอาตับมากองไว้ที่หนึ่ง เอาไตมากองไว้ที่หนึ่ง เอาม้ามมากองไว้ที่หนึ่ง เอาเอ็นมากองไว้ที่หนึ่ง เอาตับไตไส้พุงเอาไปแยกเป็นกองๆ ไว้ อาการ ๓๒ นี้ ทั้งน้ำ น้ำดีก็ไปกองไว้ที่หนึ่ง น้ำเสลดก็ไปกองไว้ที่หนึ่ง น้ำเหลืองก็ไปกองไว้ที่หนึ่ง น้ำหนองก็ไปกองไว้ที่หนึ่ง น้ำเลือดก็ไปกองไว้ที่หนึ่ง กองให้มันเรี่ยรายออกไป แล้วเราก็ดูกำหนดไปแต่ละอย่างๆ พอกระจายออกไปแล้วทีนี้ก็เอารวมเข้ามาอีก แล้วก็แยกกระจายออกไปอีก เล่นอยู่อย่างนั้นแหละ ให้มันชำนิชำนาญ
Therefore, you have to practice and investigate, to look at the body, to separate, to withdraw the mind from the body, to destroy the body from the mind, to separate into parts, like the 32 parts. Separate and put the hair in one place, the fur in one place, the nails in one place, the teeth in one place, the skin in one place, the flesh in one place, the bones in one place, the liver in one place, the kidneys in one place, the spleen in one place, the tendons in one place, the liver, intestines, intestines, separate into different piles. Of these 32 parts, water, bile, phlegm, lymph, pus, blood, let them scatter and disperse. Then we observe and determine each thing. Once it has dispersed, then we bring it together again, and separate and disperse it again. Play like that, let it become skilled and proficient.

เมื่อจิตมันทำได้อยู่อย่างนี้ ก็แปลว่า จิตของเราก็เป็นสมาธิอยู่โดยปริยาย พิจารณาอยู่อย่างนี้มันก็เป็นสมาธิอยู่กับการที่เราพิจารณานี้ นี่ท่านเรียกว่า ใช้ปัญญาพิจารณา เมื่อเราพิจารณาดูกายของเราได้ชัดเจนแล้ว ทีนี้ของภายนอกก็อย่างเดียวกัน สัตว์ก็อย่างเดียวกัน ต้นไม้ก็อย่างเดียวกัน ภูเขาก็อย่างเดียวกัน เพราะมันเป็นวัตถุอย่างเดียวกัน มีเกิดขึ้นในเบื้องต้น มีแปรปรวนในท่ามกลาง และมีแตกสลายในที่สุด มันเป็นอยู่อย่างนั้น ให้ยกขึ้นมาพิจารณาให้จิตมันรู้ ให้มันเห็น ให้จิตมันถอนออก ไม่ให้จิตมันหลง หลงรัก หลงชัง ไม่ให้จิตมันหลงยึดมั่นถือมั่นในกายนี้ แยกแยะดูกาย วันนี้ก็ดู วันหน้าก็ดู ดูมันอยู่นั่นแหละ จนให้จิตมันถอนออกหรือคลายออก อันนั้นมันจะเป็นไปของมันเอง เมื่อมันรู้แล้วมันจะวางของมันเอง วางตรงไหน รู้ตรงไหน เห็นว่าไม่ใช่เรา เห็นว่าไม่ใช่ตน เห็นว่ามันเป็นดิน เห็นว่ามันเป็นน้ำ เห็นว่ามันเป็นไฟ เห็นว่ามันเป็นลม เห็นมันเป็นอาการ ๓๒ อยู่เฉยๆ มันไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ดูมันอยู่นั่นแหละ ให้มันชำนิชำนาญ ให้มันเร็วขึ้น พอเห็นรูปปั๊บ ถ้ามันเห็นเกิดความสวยงามขึ้นมา เราก็กำหนดเข้ามา เข้ามาดูกายของเรา เมื่อดูกายของเรามันเห็นอย่างเดิม ที่เราได้พิจารณาค้นคว้าอยู่แล้ว มันก็จะหายจากความกำหนัดยินดีในรูป
When the mind can do this, it means that our mind is in concentration by default. Considering like this, it is concentration with this contemplation. This is called using wisdom to contemplate. When we have clearly considered our body, then the external things are the same. Animals are the same. Trees are the same. Mountains are the same. Because they are the same objects. They arise in the beginning, change in the middle, and eventually disintegrate. They are like that. Lift them up to contemplate, let the mind know, let it see, let the mind withdraw, not let the mind be lost, love, hate, not let the mind be lost, cling to this body. Separate the body. Observe today, observe tomorrow. Observe it. Keep observing it until the mind withdraws or releases. That will happen on its own. When it knows, it will put it down on its own. Put it down. Know where. See that it is not us. See that it is not the self. See that it is earth. See that it is water. See that it is fire. See that it is wind. See that it is the 32 characteristics. Just stay still. It is not an animal, not a person. Observe it. Let it become skilled, let it become faster. When you see a form, if it sees beauty, we focus on it. Come and look at our body. When you look at our body, it sees it as before. What we have already considered and researched will be free from lust for form.

ดูภายนอกและก็ดูภายใน ภายนอกก็คือ คนอื่น สัตว์อื่น ต้นไม้ เถาวัลย์ ภายในก็คือ ร่างกายของเรา มันก็อย่างเดียวกัน ถ้ามันแจ้งภายใน มันก็แจ้งภายนอก เพราะฉะนั้นท่านถึงให้มาปฏิบัติให้รู้แจ้งโลก โลกนอกก็คือ คนอื่น สัตว์อื่น ต้นไม้ ภูเขา เถาวัลย์ โลกในก็คือ ร่างกายของเราและจิตใจของเรา ถ้าจิตใจของเรายังยึดมั่นถือมั่นร่างกายนี่อยู่ว่าเป็นตัวเป็นตนอยู่มันก็ยังเป็นโลกอยู่ มันยังไม่เป็นธรรม ถ้ามันถอนออกมาว่า จิตเป็นจิต กายเป็นกาย มันก็จะถอนออกมาจากโลก มันถึงจะเป็นธรรมตรงนี้ ตรงที่มันถอนออกมา ธรรมคือตัวรู้ ตัวรู้คือดวงใจของเรา พอมันแยกออกมาเป็นตนของตนแล้ว ศีลก็อยู่ที่นี่ อันเดียวกันนี่ที่ดวงใจของเรานี่ ดวงใจคือดวงรู้ของเรานี่ สมาธิก็คือดวงรู้ ปัญญาก็คือดวงรู้ นิโรธะ คือ ความดับทุกข์ มรรค คือ ข้อปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์
Look outside and look inside. Outside is other people, other animals, trees, vines. Inside is our body. It’s the same thing. If it’s clear inside, it’s clear outside. That’s why you have us practice to know the world clearly. The outside world is other people, other animals, trees, mountains, vines. The inside world is our body and our mind. If our mind still clings to this body as a self, it’s still the world. It’s not yet Dhamma. If it withdraws, saying that the mind is mind, the body is body, it will withdraw from the world. It will only become Dhamma here, at the point where it withdraws. Dhamma is the knower. The knower is our heart. Once it separates itself into its own self, morality is here. It’s the same here, in our heart. The heart is our knowing. Samadhi is the knowing. Wisdom is the knowing. Nirodha is the cessation of suffering. Magga is the practice to reach the cessation of suffering.

ศีล-สมาธิ-ปัญญา ก็คืออันเดียวกันอันเดิมนี่ล่ะ สรุปแล้วมารวมอยู่จุดเดียวคือ "ดวงใจ" อะไรๆ อยู่ที่นี่ เกิดขึ้นที่นี่ ดับลงที่นี่ รักก็เกิดที่นี่ ชังก็เกิดที่นี่ โกรธก็เกิดที่นี่ โลภก็เกิดที่นี่ หลงก็อยู่ที่นี่ มันรวมอยู่ที่จิต ถ้าจิตเรารู้เแล้วก็พยายามบำรุงตัวรู้ ตัวสติให้มันเด่นขึ้นมา เมื่อตัวรู้ ตัวสติมันเด่นขึ้นมา ความไม่รู้-ความหลงคืออะไร ความไม่รู้-ความหลงก็คือตัวอวิชชา ตัวอวิชชาคือความไม่รู้ ความไม่รู้นี่แหละมันพาให้เราเกิด มันพาให้เราแก่ มันพาให้เราเจ็บ มันพาให้เราตายอยู่ในโลกนี้...ท่านจึงว่า "อวิชชา ปัจจยาสังขารา" เมื่อมันมีอวิชชาคือความไม่รู้นี่มันพาให้เกิดเป็นสังขาราขึ้นมา ถ้ามันรู้แล้วมันจะมีอะไรพาให้เกิดขึ้นมา เมื่อมันรู้แล้วมันไม่หลงแล้ว ความหลงก็คือความมืด ถ้าความมืดความหลงมันตกไปหมดของเราแล้ว มันก็ไม่กลับมามืดไม่กลับมาหลงอีก มันก็จบแล้วที่นี่จะให้มันเป็นอะไรอีก
Morality, concentration, wisdom, they are all the same, the same original thing. To summarize, they come together in one point, which is the "heart." Whatever is here, arises here, ceases here. Love is born here, hate is born here, anger is born here, greed is born here, delusion is here. It is all gathered in the mind. If our mind is aware, then try to nourish the knower, the mindfulness to make it more prominent. When the knower, the mindfulness become prominent, what is ignorance-delusion? Ignorance-delusion is ignorance. Ignorance is ignorance. It is ignorance that brings us into being. It makes us grow old. It makes us sick. It makes us die in this world... That's why it is called "ignorance, conditioned phenomena." When there is ignorance, which is ignorance, it brings about conditioned phenomena. If it knows, what will bring it to be? When it knows, it is no longer deluded. Delusion is darkness. If all darkness and delusion disappear, it will never return to darkness or return to delusion. It is finished here. What else do you want it to be?

กายเป็นกาย จิตเป็นจิต ขันธ์เป็นขันธ์ รูปเป็นรูป เวทนาก็เป็นเวทนา สัญญาเป็นสัญญา สังขารเป็นสังขาร วิญญาณก็เป็นวิญญาณ จิตก็เป็นจิต ไม่ได้เป็นอะไรมันก็จบ
The body is the body, the mind is the mind, the aggregates are aggregates, form is form, feeling is feeling, perception is perception, mental formations are mental formations, consciousness is consciousness, the mind is mind. If it is nothing, it ends.

วาสนาคือการกระทำ มันไม่มีทำให้มันมีได้ มันมีน้อยทำให้มันมีมากได้ ทำไป ทำไป มันก็เต็มของมันเอง เหมือนกับเราทานอาหาร ทานเข้าไป ทานเข้าไป เมื่อมันอิ่มแล้ว มันก็หยุดของมันเอง
Fortune is an action. It can be made to have without having. It can be made to have a lot with little. Doing, doing, it will fill itself up. It is like eating food. Eat, eat, eat. When it is full, it stops on its own.

ของดีวิเศษที่สุดในโลก ก็คือจิตใจของเรา จิตใจของเราแต่ละรายๆ มันไม่ได้อยู่ที่อื่นนะ ของดีของวิเศษนี่มันอยู่ที่ดวงใจของเรา อย่าดูถูกดูหมิ่นตัวเองว่า บุญน้อย วาสนาน้อย ไม่ใช่ฐานะ ไม่ใช่วาสนาของเราที่จะมาปฏิบัติ โยนให้พระอริยเจ้า พระอริยเจ้ามีอยู่ที่ใด พระอริยเจ้าก็แปลว่าประเสริฐ พระอริยเจ้าที่ท่านรู้ ท่านรู้อะไร ท่านก็รู้ทุกข์ แล้วทุกข์มันไม่มีกับเราหรือไง มันก็มี เพราะฉะนั้นทำไมเราจะรู้ไม่ได้ ทีนี้ทุกข์อันใดก็สมุทัยอันนั้น สมุทัยอันใดก็นิโรธอันนั้น มันอยู่ที่เดียวกัน นิโรธก็คือความดับทุกข์ มันเกิดได้ มันก็ดับได้ ทุกข์มันเกิดที่ไหน ทุกข์มันเกิดที่จิต มันก็ต้องดับที่จิต และเราจะไปหาของดีที่ไหน มันมีอยู่แล้ว แต่เราไม่เอากันเท่านั้น
The best and most wonderful thing in the world is our mind. Each of our minds is not anywhere else. The best and most wonderful thing is in our hearts. Don’t look down on yourself that you have little merit, little fortune, it’s not your status, it’s not your fortune to practice. Throw it to the Noble Ones. Where are the Noble Ones? The Noble Ones are the most excellent. The Noble Ones who know, they know what, they know suffering. So, doesn’t suffering exist with us? It does. So why can’t we know it? Now, whatever suffering is the cause, the cause is the cessation. They are all in the same place. Nirodha is the cessation of suffering. It can arise, it can cease. Where does suffering arise? Suffering arises in the mind, it must cease in the mind. And where are we going to find good things? They are already there, but we just don’t take them.

ให้เข้าไปหาความสุขที่แท้จริง มันอยู่ในดวงใจของเรา อันนี้เป็นสุขแท้ๆ หาที่เปรียบไม่ได้ คือนั่งก็เป็นสุข เดินก็เป็นสุข ยืนก็เป็นสุข นอนก็เป็นสุข อยู่ที่ไหนๆ ก็เป็นสุข ถ้าใครเข้าไปถึงแล้ว พวกเราก็เหมือนกัน ถ้าพากันปฏิบัติมันก็จะได้ สุขหนอ สุขหนอ เหมือนกันนั่นล่ะ...”
Let’s go find true happiness. It is in our hearts. This is true happiness, incomparable. Sitting is happy, walking is happy, standing is happy, lying down is happy. No matter where you are, you are happy. If anyone reaches it, we are the same. If we practice together, we will get happiness, happiness, the same thing…”

นิตยสารโลกทิพย์ ฉบับ ๒๘๒ ปีที่ ๑๓ เดือนตุลาคม ๒๕๓๗
Lokthip Magazine, Issue 282, Year 13, October 1994

จัดทำขึ้นโดย คุณคะนอง เนินอุไร (คุณอานนท์ เนินอุไร)
Produced by Mr. Khanong Noenurai (Mr. Anon Noenurai)

แหล่งที่มา นำมาจากเว็บธรรมจักร www.dhammajak.net
Source: Taken from the Dhammajak website www.dhammajak.net